پاڪستان ۾ ڪورونا ويڪسينيشن جي شروعات، وبا کان بچاءُ جي لاءِ اهم سنگ ميل

رپورٽ: خرم شهزاد

اسلام آباد – 13 فيبروري (اي پي پي) عالمي وبا ڪورو??ا وائرس ڏسندي ئي ڏسندي دنيا جي ترقي يافته ۽ اسرندڙ ملڪن سميت اٽڪل پوري دنيا کي پنهنجي لپيٽ ۾ آڻي ڇڏيو، پاڪستان ??لله تعاليٰ جي فضل ۽ انتهائي ٺوس، منفرد ۽ موثر حڪمت عملي سان نه رڳو ڪورو??ا وائرس جي پهرين ۽ ٻي لهر کي منهن ڏنو پر وائرس جي عدم ڦهلاءُ جي لاءِ وقت سر قدمن کانپوءِ انتهائي گهٽ مدي ۾ افاديت رکندڙ ??يڪ??ينز حاصل ڪرڻ جو اهم سنگ ميل ڪاميابي سان ??ئي ڪري رهيو آهي. وزيراعظم عمران ??ان پاران پاڪستان ۾ ڪورونا جي وبا دوران ??وزگار ۽ معيشت ٻنهي جو ڦيٿو هلائڻ جي حڪمت عملي اختيار ڪئي وئي ۽ نيشنل ڪمانڊ اينڊ آپريشن سينٽر (اين سي او سي) ۽ قومي رابطا ڪميٽي (اين سي سي) قائم ڪيا ويا، انهن فورمن کي اعليٰ سول ۽ عسڪري قيادت، صوبائي حڪومتن، صحت واري وزارت سميت سمورين ڌرين جي مڪمل حمايت ۽ تعاون حاصل رهيو آهي. اين سي او سي جي پليٽ فارم تي ڊگهي ۽ صبر وارن مرحلن، ڌرين جي مشاورت، ماهرن جي تجويزن کانپوءِ متفقه فيصلن سان ڏکيو سفر طئي ڪيو ويو ۽ اڄ پاڪستان ڪورو??ا وائرس جي ??يڪ??ينيشن جي اهم مرحلي ۾ داخل ٿي چڪو آهي. ان ڏس ۾ ان کي دنيا جي 8 موثر ترين ??يڪ??ينز مان 4 ??يڪ??ينز حاصل ڪرڻ ۾ ڪاميابي ملي آهي. گهربل ??يڪ??ينز هلندڙ سال مرحليوار پاڪستان پهچنديون، هن سال 70 سيڪڙو آبادي کي ??يڪ??ين لڳائڻ جو هدف مقرر آهي. نيشنل ايمونائيزيشن مئنيجمينٽ سسسٽم (اين آءِ ايم ايس) تي هيستائين 5 لک 11 هزار طبي عملو رجسٽرڊ ٿي چڪو آهي، طئي ٿيل طريقيڪار موجب پهرين مرحلي ۾ رجسٽرڊ طبي عملي جي ??يڪ??ينيشن مڪمل ڪئي ويندي، ڪورو??ا وائرس کان ??چاءُ جي لاءِ رڳو هڪ ڀيرو ??يڪ??ين لڳائي ويندي، ڪورونا ??يڪ??ينيشن کانپوءِ هڪ ڪارڊ جاري ٿيندو جيڪو ٻاهرئين ملڪ سفر تي سڄي دنيا ۾ قابل قبول تصور ٿيندو.

چين پاڪستان ??و ڀروسي جوڳو ۽ آزمايل دوست آهي، دنيا ۾ واحد ملڪ پاڪستان ??هي جنهن کي چين ڪورو??ا وائرس کان ??چاءُ جي ??يڪ??ين جون 5 لک خوراڪ عطيو ڪيون آهن، عطيو ڪيل ??يڪ??ين فرنٽ لائين هيلٿ ورڪرز کي لڳائڻ جو عمل گادي واري شهر، چئني صوبن بشمول آزاد ڄمون ۽ ڪشمير ۽ گلگت بلتستان ۾ شروع ٿي چڪو آهي. چيني ??يڪ??ين سائنوفارم ۽ ڪينسنو جون 20، 20 ملين خوراڪ هلندڙ سال مرحليوار پاڪستان پهچنديون، ٽرائل ٿري جي تجربي مان ??ابت ٿيو ته اها ??يڪ??ين 86 سيڪڙو موثر آهي. چين جي سرڪاري دروائون ٺاهيندڙ ڪمپني پاران ٺاهيل ڪورونا ??يڪ??ين سائنوفارم کي محفوظ رکڻ جي لاءِ ٻه کان ??ٺ ڊگري سينٽي گريڊ گرمي پد گهربل آهي.

وزيراعظم عمران ??ان ملڪ ۾ ڪورونا ??يڪ??ينيشن مهم جي باضابطا شروعات ڪئي. ان ??لسلي ۾ منعقد ت??ريب کي خطاب ڪندي وزيراعظم چيو ته ڪورونا ??يڪ??ين جي صوبن ۾ برابر ۽ منصفاڻي ورڇ يقيني بڻائي ويندي، هن چيو ته معاشي سرگرمين سان گڏ تعليمي ادارا به کلي چڪا آهن، ڪورونا ڪيسز ۾ گهٽتائي اچي رهي آهي. هن تاڪيد ڪئي ته وبا کان ??چاءُ جي لاءِ عوام کي ماسڪ جو استعمال ۽ حفاظتي قدمن تي عملدرآمد ڪرڻ گهرجي، وزيراعظم چيو ته ??يڪ??ين جون 5 لک خوراڪ فراهم ڪرڻ تي چين جا ٿورائتا آهيون ۽ ان ??لسلي ۾ تيزي سان ڪم ڪرڻ تي پنهنجي ٽيم کي مبارڪباد ڏيان ٿو، سڀ کان ??ڳ فرنٽ لائين هيلٿ ورڪرز کي ??يڪ??ين ڏني ويندي جيڪي ڪورونا جي مريضن جي سارسنڀال ۽ علاج ڪن ٿا، ان کانپوءِ وڏي عمر جي ماڻهن جن کي ڪورونا کان وڌيڪ متاثر ٿيڻ جو خدشو آهي انهن کي ??يڪ??ين ڏني ويندي.

منصوبابندي، ترقي، سڌارن ۽ خاص قدمن واري وفاقي وزير اسد عمر جيڪو نيشنل ڪمانڊ اينڊ آپريشن سينٽر (اين سي اوسي) جو چيئرمين به آهي، جو چوڻ هو ته پاڪستان ۽ چين جا گهرا لاڳاپا آهن، ??يڪ??ين عطيو ڪرڻ تي چين جا ٿورائتا آهيون. ??يڪ??ين حاصل ڪرڻ جي لاءِ اين سي او سي جو اهم ڪردار آهي. اميد آهي ته صوبائي وڏن وزيرن جي قيادت ۾ پاڪستاني قوم ان ??يڪ??ين مان ڀرپور فائدو کنيو آهي. هن چيو ته ڪورونا جي خلاف اسان ??ا اصل هيروز فرنٽ لائين هيلٿ ورڪرز آهن جن تمام گهڻيون قربانيون ڏنيون آهن. وفاقي وزير اسد عمر پنهنجي هڪ ٽوئيٽ ۾ چيو ته 65 سال ۽ ان کان وڏي عمر جي شهرين جي ڪورونا کان ??چاءُ جي ??يڪ??ينيشن جي لاءِ رجسٽريشن ايندڙ هفتي کان ??روع ڪئي ويندي. هن ٻڌايو ته انهن ماڻهن جي لاءِ مارچ ۾ ??يڪ??ينيشن شروع ڪئي ويندي جيڪي رجسٽرڊ هوندا. ??يڪ??ينيشن مهم تحت پنجاب، سنڌ، ??يبرپختونخواهه، بلوچستان، گلگت بلتستان ??ي وڏن وزيرن ۽ آزاد ڪشمير جي وزيراعظم طبي عملي جي ??يڪ??ينيشن جو افتتاح ڪيو. وفاق جي سمورين ڌرين ۾ هڪ ئي وقت طبي عملي جي ??يڪ??ينيشن ڪئي وئي.

ٻئي طرف چين جي پيپلز لبريشن آرمي ۽ چيني عوام پاران پاڪستان ??ي هٿياربند فوج جي لاءِ ??يڪ??ين عطيو ڪئي وئي جيڪا چين جي فوج پاران ??ڄي دنيا ۾ ڪنهن به ملڪ جي فوج کي ??يڪ??ين جو پهريون عطيو آهي. آءِ ايس پي آر موجب پاڪ فوج نيشن ٽرسٽ جي روايت کي برقرار رکندي چيني فوج پاران ??طيو ڪيل اها ??يڪ??ين فرنٽ لائين هيلٿ ورڪرز جي لاءِ قومي ??يڪ??ين مهم جي لاءِ عطيو ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي، سڄي ملڪ ۾ فرنٽ لائين تي ڪم ڪندي قيمتي جانيون بچائڻ وارو طبي عملو اصل هيرو آهن. پاڪستان ??ي هٿياربند فوج پاران پيپلز لبريشن آرمي ۽ چيني عوام پاران ??يڪ??ين عطيو ڪرڻ تي دل جي گهراين سان ٿورا مڃيا ويا.

اين سي او سي نيشنل ??يڪ??ينيشن اسٽريٽجي تحت ??يڪ??ينيشن جو ٺوس طريقيڪار جوڙيو آهي جنهن موجب پهرين مرحلي ۾ صحت جي عملي کي ??يڪ??ين لڳائي ويندي. ٻئي مرحلي ۾ 60 سال يا ان کان وڏي عمر جي ماڻهن کي اها ??يڪ??ين لڳائي ويندي. ٽئين مرحلي ۾ 18 سال ۽ ان کان وڏي عمر جي ماڻهن کي ??يڪ??ين ڏني ويندي. عملدارن فيصلو ڪيو آهي ته 18 سال کان گهٽ عمر ماڻهن کي ??يڪ??ين نه لڳائي ويندي. ڪورونا ??يڪ??ين جي رجسٽريشن ۽ ان ??ي انتظام جي نگراني جي لاءِ نيشنل ڪمانڊ اينڊ آپريشن سينٽر (اين سي او سي) پاران ??ن لائين پورٽل نيشنل ايمونيزيشن مئنيجمينٽ سسٽم (اين آءِ ايم ايس) ٺاهيو ويو آهي. اهي سمورا ماڻهو جيڪي پنهنجو پاڻ کي ڪورونا ??يڪ??ين جي لاءِ رجسٽر ڪرائڻ چاهين ٿا انهن کي هي طريقيڪار اختيار ڪرڻو پوندو. پنهنجو سڃاڻپ ڪارڊ نمبر پنهنجي موبائيل فون تان 1166 تي ايس ايم ايس ڪن. رجسٽريشن جي لاءِ اين آءِ ايم ايس جي ويب سائيٽ جو به استعمال ڪري سگهجي ٿو. توهان ??ي سڃاڻپ ڪارڊ جي موجوده پتي موجب توهان ??ي ويجهي ??يڪ??ين سينٽر جو پتو ايس ايم ايس ذريعي موڪليو ويندو. جڏهن ??يڪ??ين دستياب ٿي ويندي ته رجسٽريشن ڪرائيندڙ ماڻهن کي ايس ايم ايس ذريعي هڪ مخصوص تاريخ ۽ وقت ٻڌائي ??يڪ??ين لڳرائڻ جي لاءِ گهرايو ويندو ۽ ان ??ان گڏ صارفين کي هڪ ڪوڊ پڻ ملندو. جيڪڏهن توهان ڏنل ??يڪ??ين سينٽر تي نه ٿا وڃي سگهو ته توهان 1166 تي ڪال ڪري يا اين آءِ ايم ايس جي ويب سائيٽ تي وڃي پنهنجو سينٽر تبديل ڪرائي سگهو ٿا.

شهرين کي ان ??ي لاءِ مخصوص ڪيل ??يڪ??ين سينٽر تي ئي ٻڌايل تاريخ ۽ وقت تي وڃڻو پوندو. سمورن ??يڪ??ين سينٽر تي معلوماتي ڪائونٽر ٺاهيا ويا آهن جتي ??يڪ??ينيشن جي لاءِ ايندڙ سمورن ماڻهن جا نالا، عمر ۽ درجه حرارت داخل ڪئي ويندي. ان کانپوءِ ان ??ي سڃاڻپ ڪارڊ جي تصديق جي لاءِ تصديق ڪرڻ واري ڊيسڪ طرف موڪليو ويندو جتي انهن جي سڃاڻپ ڪارڊ نمبر ۽ ايس ايم ايس تي ملندڙ ڪوڊ جي ذريعي تصديق ڪئي ويندي. سڃاڻپ ڪارڊ جي تصديق کانپوءِ انهن کي تربيت يافته عملي پاران ??يڪ??ين لڳائي ويندي. ??يڪ??ين لڳڻ کانپوءِ گهٽ ۾ گهٽ 30 منٽ جي لاءِ ??يڪ??ين سينٽر ۾ ئي ويهڻو هوندو ۽ ان ??وران ??نهن ماڻهن جي مانيٽرنگ ڪئي ويندي ته ڪٿي انهن ۾ ڪنهن قسم جا سائيڊ افيڪٽس (منفي اثر) ظاهر نه ٿين.

وزيراعظم جي خاص معاون ڊاڪٽر فيصل سلطان موجب پاڪستان ??ي 22 ڪروڙ آبادي ۾ رڳو 10 ڪروڙ ماڻهن کي ??يڪ??ين لڳائي ويندي ڇو ته عالمي اصول موجب 18 سال کان گهٽ عمر جي ماڻهن کي ڪورونا ??يڪ??ين نه لڳائي ويندي. اها ??يڪ??ين چين کانسواءِ هنگري، يو اي اي ۽ ٻين ملڪن ۾ ڪاميابي سان ??ستعمال ٿي رهي آهي ۽ 86 سيڪڙو تائين ڪارائتي ثابت ٿي سگهي ٿي. ڪوشش آهي ته سال جي آخر تائين 70 سيڪڙو ماڻهن کي اها ملي سگهي، ان ??يڪ??ين سان هڪ ڏينهن جي لاءِ بخار يا هلڪو سُور ٿي سگهي ٿو. هن ٻڌايو ته ماڻهن کي ??يڪ??ين جي فراهمي کي يقيني بڻائڻ جي لاءِ موثر مڪينزم تيار ڪيو ويو آهي. سڄي پاڪستان ۾ ??يڪ??ين سينٽرز قائم ڪيا ويا آهن جيڪي ڏهاڙي 40 هزار ماڻهن کي ??يڪ??ين ڏيڻ جي صلاحيت رکن ٿا ۽ ايندڙ ڏينهن ۾ وڌيڪ اضافو ٿيندو. اها ڳالهه به ذڪر جوڳي آهي ته گلوبل ??يڪ??ين الائنس انٽرنيشنل (گاوي) پاران Astrazenica جون 20 ملين خوراڪ، عالمي تنظيم پاران Covax جون 30 ملين خوراڪ، ٻي چائنيز ڪمپني Cansino کان 20 کان 30 ملين خوراڪ جڏهن ته روسي ساخت جي ??يڪ??ين Spuenik پاڪستان ??ي لاءِ منظور ٿيون آهن، انهن مان ڪجهه ??يڪ??ين جي خريداري جو به فيصلو ٿيو جنهن جي لاءِ ايڊوانس بڪنگ ڪرائي وئي آهي، انهن چئني ??يڪ??ين جا ٽرائل ٿري جا تجربا ڪامياب ٿيڻ ۽ افاديت جي ڪري پاڪستان ??ي لاءِ حاصل ڪرڻ جو فيصلو ٿيو آهي.

ان ??والي سان وزيراعظم جي صحت واري خاص معاون ڊاڪٽر فيصل سلطان ??و چوڻ هو ته ڪوويڊ 19 جي ??يڪ??ينيشن رضاڪاراڻي هوندي ۽ اسان ڪنهن کي به ??يڪ??ين جي خوراڪ وٺڻ تي مجبور نه ڪنداسين. ڪورونا ??يڪ??ين سمورين سرڪاري اسپتالن ۾ بنا معاوضي دستياب هوندي جڏهن ته فرنٽ لائين ميڊيڪل ورڪرز ۽ بزرگ شهرين جي لاءِ ٽيڪا لڳائڻ جي لاءِ ??يڪ??ين جو هنگامي استعمال شروع ڪيو ويو آهي. هن چيو ته ايسٽرازينڪا ??يڪ??ين جون 17 ملين ۽ ڪو??يڪ?? ??يڪ??ين جون 6 ملين خوراڪ مارچ جي آخر تائين پاڪستان پهچي وينديون. ??يڪ??ين خريد ڪرڻ جي لاءِ 150 ملين ڊالر جا شروعاتي فنڊز رکيا ويا آهن. هن چيو ته پاڪستان وڌيڪ ??يڪ??ين وٺڻ جي لاءِ اڳ ۾ ئي مختلف عالمي ڪمپنين سان ??ابطي ۾ آهي. حڪومت 2021ع جي پهرين ٽه ماهي ۾ 70 سيڪڙو آبادي کي ??يڪ??ين ڏيڻ جي لاءِ پرعزم آهي. ??يڪ??ينيشن کانپوءِ پاڪستان ??ڪومت پاران هڪ خصوصي ڪارڊ جاري ٿيندو جيڪو ان ڳالهه جو ثبوت هوندو ته ڄاڻايل شخص کي ??يڪ??ين لڳي چڪي آهي ۽ هي سڄي دنيا جي ڪنهن به ملڪ جو سفر ڪري سگهندو، ??يڪ??ينيشن جو اهو ڪارڊ هر جڳهه قابل قبول تصور ٿيندو.

نيشنل ڪمانڊ اينڊ آپريشن سينٽر ??يڪ??ينيشن جي عمل جي موثر نگراني جي لاءِ وفاقي سطح تي نيشنل ??يڪ??ين ايڊمنسٽريشن اينڊ ڪوآرڊينيشن سيل (اين وي اي سي سي ايس) قائم  ڪري ڇڏيو آهي جنهن سان گڏ چئني صوبن بشمول آزاد  ڄمون ڪشمير جا صوبائي ??يڪ??ين ايڊمنسٽريشن اينڊ ڪوآرڊينيشن سيل (پي وي اي سي سي) واڳيل هوندا جڏهن ته صوبائي ??يڪ??ين ايڊمنسٽريشن اينڊ ڪوآرڊينيشن سيل سان گڏ ضلعن تي قائم ڊسٽرڪٽ ??يڪ??ين ايڊمنسٽريشن اينڊ ڪوآرڊينيشن سيل واڳيل هوندا. ان مانيٽرنگ مڪينزم قائم ڪرڻ جو مقصد ضلعي سطح تائين مانيٽرنگ جي عمل کي موثر بڻائڻ آهي ته جيئن ??يڪ??ينيشن جي عمل ۾ ڪنهن به قسم جي رڪاوٽ نه ٿئي.

پمز اسپتال ۾ ??يڪ??ينيشن جي لاءِ مقرر ڪيل فوڪل پرسن ارم نويد جو چوڻ آهي ته گذريل ڏيڍ، ٻن مهينن کان ??يڪ??ين جي اچڻ جون تياري ڪري رهيا آهيون، پمز جا 2 هزار هيلٿ ورڪرز ڪورونا مريضن جي علاج ۾ سڌوسنئون شامل رهيا آهن انهن جي رجسٽريشن جو عمل مڪمل ڪري ورتو آهي. سمورن ڊاڪٽرن، پيراميڊيڪل اسٽاف ۽ مددگار عملي (وارڊ بوائي، سينٽري ورڪرز، سيڪيورٽي گارڊ) جا نالا ضلعي انتظاميا کي موڪليا آهن، ان ??مل ۾ اسپتال انتظاميا ڪنهن کي اڳ يا بعد ۾ ??يڪ??ين لڳائڻ جو اختيار نه ٿي رکي. جنهن جو نالو ضلعي انتظاميا موڪليندي ان کي ??يڪ??ين لڳي سگهندي.

طبي ماهرن اميد ظاهر ڪئي آهي ته دنيا ۾ ڪامياب ۽ سٺي افاديت رکندڙ ??يڪ??ين حاصل ڪرڻ کانپوءِ ان ??ا نتيجا به تمام سٺا هوندا ۽ الله تعاليٰ جي فضل سان پاڪستان ۾ ان ??يڪ??ين جي استعمال سان ڪورو??ا وائرس کان ??چاءُ ۾ مدد ملندي.